2020 жылғы 23 қыркүйекте ZOOM платформасында онлайн-форматта Екінші дүниежүзілік соғыстағы Жеңістің 75 жылдығына және Қазақстан халқы Ассамблеясының 25 жылдығына арналған Х Халықаралық ғылыми-практикалық конференция өтті. Аталған конференция 2002 жылдан бастап Орталық Азия, Белоруссия, Израиль, Канада, Латвия, Ресей, АҚШ, Украина және басқа елдердің ғалымдарының қатысуымен екі жылдық мерзімділікпен өтуде. Конференцияны Қазақстан халқы Ассамблеясы, Қазақстан Республикасы Президентінің Мұрағаты, Еуразиялық еврейлер конгресі және “Мицва”ЗТБ қауымдастығы ұйымдастырды.
Конференция жұмысына “Bolashaq” академиясының “Руханият” ҒЗО директоры
А.У. Аупенова қатысты, ол КОМИИ ғылыми қызметкері А. С. Омаровамен бірлесіп “Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі (1939-1945 жж.) Қазақстанға, Орталық Азияның басқа елдеріне және Батыс Сібірге (босқындардың, эвакуацияланған адамдардың, өнеркәсіптік объектілердің, мәдениет мекемелерінің тағдырлары) эвакуациялау және босқындар” атты өткізілген конференцияның бағыты бойынша “517 зауыттың өндірістік қызметіне қысқаша шолу” тақырыбы бойынша зерттеу жүргізді.
1941 жылдың қазан айында Гитлер әскерлері Мәскеуді солтүстіктен айналып өтіп бара жатқанда, Мемлекеттік Қорғаныс комитеті әскери экономиканың болашақта сәтті жұмыс істеуі үшін зауыттарды эвакуациялау туралы шешім қабылдады. Үкіметтің 03.10.1941 жылғы шешімі бойынша барлық жабдықтары мен кадрлары бар Серго Орджоникидзе атындағы түсті прокат Кольчугинский зауыты Орал мен Қазақстанның бес қаласына толығымен эвакуацияланды.
Қазақ ССР-нің Балқаш қаласындағы № 517 зауыт құрылған Балқаш мыс қорыту комбинатының алаңына 622 адам келді. Эвакуацияланған жабдықты орналастыру үшін өндірістік алаңдар Балқаш мыс балқыту зауытымен қамтамасыз етілді. Осылайша, қорғаныс өнеркәсібі үшін қажетті № 517 әскери зауыт іске қосылды, оның негізінде Түсті металдарды қайта өңдеу зауыты ( (ТМӨЗ) құрылды.
Қазақстан Республикасы Президенті Мұрағатының 10-шы мерейтойлық конференциясында архив директоры Д. Ю. Абдықадырова, ҚР Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетінің Ш.Ш. Уәлиханов атындағы тарих және этнология институтының бас ғылыми қызметкері, т. ғ. д., профессор З. Е. Қабылдинов, және доцент К. С. Алдажұмановтар Қазақстан КП (б) ОК-нің “Құпиясыздандырылған соғыс: “ерекше папкалар” 1941-1945 жж. аралығында” құжаттар жинағымен таныстырды.
Ш.Ш. Уәлиханова атындағы Институттың бас ғылыми қызметкері. К. С. Алдажұманов қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысындағы Жеңіске қосқан үлесін зерделеу бойынша отандық және ресейлік мұрағаттарда атқарылған жұмыстар туралы айтып берді.
Жеңістің 75 жылдығына арналған фотоматериалдар топтамасы Қазақстан Республикасы Президенті Мұрағатының сайтында “Фронттық өмірдің фотохроникасы” виртуалды көрмесі түрінде ұсынылған, онымен төмендегі сілтеме бойынша танысуға болады: http://archive.president.kz/wp-content/uploads/2020/05/Fotohronika-VOV-szhatyj.pdf
Конференция ұйымдастырушыларына конференцияның мазмұнды және жемісті бағдарламасы, оның жоғары кәсіби деңгейі үшін үлкен алғысымызды білдіреміз.
“Руханият” ҒЗО директоры А. У. Аупенова
