Ұлы Жеңіс әкелген соғыстан бері көптеген жылдар өтті және бұл соғыс өз үйін, отбасын, Отанын қорғап, қайтыс болған майдангерлердің отбасыларына үлкен қайғы әкелді. Біз бұл жеңіс туралы, оның белгісіз кейіпкерлері туралы бәрін біле бермейміз. Ортақ қайғы мен ортақ жадымызды біріктірген белгісіз сарбазға қойылған ескерткіш олар үшін мәңгі ортақ ескерткіш болып қала береді. “Сіздің атыңыз белгісіз, сіздің ерлігіңіз Мәңгілік”. Соғыстың соңғы Жеңімпаздары осы соғыстың қасіреті, қуанышы мен қайғысын өзімен бірге ала кетіп, тізбектелген тырналардай жылжи отырып мәңгілік мекеніне аттанады.
Олардың ішіндегі соңғы тірі жеңімпаздар қатарында менің туыстарым, ағам және төрт атам болуы мүмкін еді. Олар майданға Қарағандыдан кетті. Тағдыр оларды аямады, олардың ешқайсысы ұрыс алаңдарынан оралмады… және соңғы уақытқа дейін олардың жауынгерлік жолдары туралы мәліметтер аз болды.
Ботов Борис Петрович 1917 жылы туған, Қарқаралы қаласының тумасы, біріншілердің қатарында соғысқа аттанды, осы жерден 1941 жылы әскер қатарына шақырылды. Қызыл әскер Ботов Ленинградты қорғау кезіндегі шайқастардың бірінде қаза тапты. “Халық жады” порталының құжаттарында: “11.1941 ж. Хабар-ошарсыз кетті» деген қысқа мәлімет берілген.
Василий Демьянович Самохин, 1914 жылы туған, Қарағанды – Сортировочная станциясында жұмыс істеген, Қарағанды қаласының Сталин аудандық әскери комиссариатынан шақырылған, 1942 жылдың басында соғысқа кеткен, фашистердің Сталинградқа қарсы серпілісіне тойтарыс беру кезінде бірінші ұрыстарда қаза тапқан (37 Армияның 150 атқыштар дивизиясы).
“Халық естелігі” сайтында: “10.02.1942 ж., украин КСРО, Сталин (қазіргі Донецк), Ямский ауданы. Хабар-ошарсыз кетті”деп жазылған.
Ботов Борис Петрович
1917 – 1941.10
Қызыл әскер
Ленинград маңында қаза тапты
Агапцев Александр Владимирович, 1912 ж. туған. Бұған дейін ол Қара теңіз флотында қызмет етіп, 1940 жылы Қарағандыға көшіп келген.
Старшина Агапцев 1941 жылы 11 тамызда өз еркімен майданға аттанады, жоғарыда аталған сайттың құжаттары бойынша 1942 жылы хабар-ошарсыз кетті делінген, алайда куәгерлерден басқа мәліметтер сақталды. Тұтқынға түскеннен кейін ол тағдырға оңай бағына қоймайды. Алғаш рет Ростов облысында тұтқыннан қашады. Қашу сәтсіз аяқталды. Екінші рет Харьков түбінде де қашып шығуға тырысады. Осыдан кейін старшина А.А. Агапцевті бүлікшілік көрсеткені үшін фашистер атып өлтіреді.
Александр Демьянович Самохиннің де тағдыры қайғылы болды.
Кадр офицері, лейтенант Камчаткадағы соңғы қызмет орнынан кейін Қарағандыға келіп, байланыс бөлімшесін басқарды.
1942 жылы Қарағанды қаласының Сталиндік АӘК арқылы соғысқа аттанды. Ұзақ уақыт бойы байланыс взводының командирі Самохин А.Д. 1943 жылы тамызда Смоленск маңында жоғалып кетті деп есептелді, алайда “Халық жады” сайтында жақында жарияланған құжаттарда жараланған байланысшының тұтқынға түсіп, Қызыл Армияның тұтқындалған командирлері үшін арнайы құрылған Каунас маңындағы қорқынышты сталаг 336-да болғанын хабарлады.
Самохин Василий Демьянович
1914 – 1942.02.10
Қызыл әскер
Сталинград түбінде қаза тапты
Бұл лагерьде абверді жалдау орталығы белсенді жұмыс істеді. Алайда фашистер Александр Самохиннің сағын сындыра алмады. Бірнеше азаптау мен қорлаудан кейін ол Магдебург аймағы Хюттенрод маңындағы – Stalag XI A Altengrabow IG бояу концерніне жататын Рюбланд және Пистериц/Эльбингероде кальков (әктас) карьеріне жұмысқа жіберілді Тұтқындаудан кейін бір жылдан кейін оны жұмыс орнында атып тастады, бұл туралы әскери тұтқындардың карточкасындағы жазба куәландырады… IG – бұл қазіргі уақытта танымал компаниялар “BASF”, “Hoechst AG”, “IG Farben”, “Bayer”, “AGFA”. Германия соғыс жылдарында өз экономикасын осылай құрды…
Ең кішісі, менің ағам Николай Алексеевич Самохин 1925 жылы Ростов облысында дүниеге келген. 1935 жылы, Қарағанды қала мәртебесін алған кезде Дон казактарына қатыстылығына байланысты қуғын-сүргінге ұшыраған ата-анасымен бірге Қарағандыға жер аударылып келеді. Алдымен олар Компанейск ауылындағы барактарда ондаған отбасыдан тұрады, олардың әрқайсының отбасы орталарын бір-бірінен пердемен бөліп қояды. Николай жеті жылдық мектепті бітірді, содан кейін ол Қарағандыға Луганскіден эвакуацияланған Пархоменко атындағы зауытта соғыс тапсырыстарын орындау үшін станокта жұмыс істейді. Оны қарындасы есіне былай алады: “Николай таңқаларлық батыл және әділ адам еді. Ол ешкімнен және ештеңеден қорықпайтын, оны Компанейск мен ескі қаланың айналасындағы құрдастары шыншылдығы үшін қатты құрметтейтін”. Тапқанының бәрін үйге әкелетін-бұл кезде әкесі шахтада ауыр жарақат алған, ал 1937 жылы туған қарындасы мен ағасын аяғына тұрғызу керек болды.
Самохин Николай Алексеевич
1925 – 1944.12.26
Гвардия казак, қылышшы, пулеметші.
Венгрияда қайтыс болды
1942 жылдың соңында “брондтан” бас тартып, әскери комиссариатқа майданға кетуді өтінеді. 1943 жылы 12 қаңтарда, ол әлі 18 жаста болмаған кезде, ол қызыл әскер атанды және Ульянов облысының Мелекесс қаласына (қазіргі Димитровград). әскери оқуға жіберілді.
Бірнеше айдан кейін-майдан, алғашқы шайқастар басталады. 1943 жылы жарақат алып, госпитальға түседі. Ростов облысының өз туған жері Сальск даласында құрылған казак дивизиясының құрамында болып, одан соң Украинаға, Молдавияға, Румынияға өтті. Оның бірнеше әскери хаттары – үшбұрыштары сақталған. Мына бір жолдарда ол: “Тезірек хат жазыңыздар, өйткені біз шайқасқа кіргелі тұрмыз. Қазір Румыниядамыз, шие мен алма өсіп тұр, ауа райы жаңбырлы…” деп жазады.
Әпкесінің 1945 жыл қарсаңында жазған хаты да сақталған: “Николай, қарғыс атқан фрицтерге бізге бейбіт өмір сүруге мүмкіндік бермегені үшін аянбай соққы беріңіз. Біздің балалығымыз үшін, жастығымыз үшін, бөлініп кеткеніміз үшін…”. Бұл хат Николайға жеткен жоқ және ол Қарағандыға қайғылы белгімен оралды: “Адресат кетті “… содан кейін анасының атына жерлеу рәсімі, хабарлама келді: “Сіздің ұлыңыз, казак гвардиясы, Николай Алексеевич Самохин … 1944 жылы 26 желтоқсанда қайтыс болды….Майктың (Венгрия) ауласында жерленген…”.
Александр Владимирович Агапцев
1912 – 1943.07
Старшина, санинструктор
Харьков түбінде қайтыс болды
Көптеген жылдар бойы профессор, медицина ғылымдарының докторы болған оның әпкесі, апайым әртүрлі органдарға, соның ішінде сол кездегі барлық әскери құжаттар сақталған Подольск қаласындағы Мәскеу облысының Орталық мұрағатына жүгінді. Бірақ ол жаңа еш мәлімет ала алмады.
Бірнеше жыл бұрын, апайым қайтыс болғаннан кейін, өлгендердің іздерін іздеуге менің кезегім келді. Біріншіден, “Мемориал”, “Халықтың ерлігі”сайттарынан құжаттарды іздеу (қазір бұл “Халық жады” жалпы мұрағаты (1), онда мен сол жылдардағы құжаттарды көре алдым: Николайдың жауынгерлік жолы, оның тегі, жерлеу сызбалары бойынша бізге белгісіз “Майк мырзаның сотында” делінген, оның жерленген жерін дәл анықтау керек болды. Іздеуіміз сәтті болып 2014 жылдың қысқы ұзақ кештерінде Гугл карталарының көмегімен ақыры Венгрияда Майк мырзаның сотын таба алдық, ал Мәскеуден келген таңғажайып қыз Анастасия Столярова “Венгриядағы кеңестік әскери жерлеу” (2) сайтын құрды, бұл маған 70-жылдардың басында Венгр Қызыл кресті Кеңес жауынгерлерін Майктан Орослани қаласындағы қалалық зиратқа қайта жерлеуді жүзеге асырғанын хабарлады. Ол мені Ласло Дудекпен (Dudép) бірге алып келді, Ол Венгрия Үкіметінің бағдарламасы бойынша кеңес жауынгерлеріне қойылған ескерткіштерді қалпына келтірді. Мен оған бір шайқаста онымен бірге қаза тапқан Николай мен оның жолдастары туралы ақпарат жібердім. Бұл менің өмірімдегі таңғажайып оқиғалардың бірі болды, 2014 жылдың күзінде Ласлодан Николайдың ескерткіш фотосы мен хат келді. Содан кейін тағы бір оқиға болды. Дон өлкетанушылары А. Дронов пен Э. Птухиннен хабарлама келді – Н.А. Самохиннің Марапаттау парағы (қайтыс болғаннан кейін) “… 26.12.1944 ж., Кечкед елді мекеніне взвод құрамында әрекет ете отырып, Кечкед елді мекеніне бірінші болып кіріп , өз автоматының отымен 6 неміс солдатын жойып, автомашинаны басып алды, бронетранспортермен және гранатамен ұрысты тоқтатты, автоматтың отымен бронетранспортерден қашқан жаудың 3 солдаты мен бір офицерін жойды. Гвардияның бұл шайқасында казак Самохин ерлікпен қаза тапты. “2-дәрежелі Отан соғысы ордені” үкіметтік наградасына лайық. Жерлеу қағазы тез арада келді, ал марапат қағазы 70 жылдан кейін ғана иесін тапты…
Мен Александр Демьянович Самохиннің соңғы іздерін іздей бастағанда, тағдыр маған тағы да көмек берді.. “Халық жады” сайтында – тұтқындау кезінде жараланғаны, 1944 жылғы 29 шілдеде Хюттенроде концлагерінде жұмыс орнында атылғаны атап көрсетілген әскери тұтқындардың карточкасы жөніндегі жаңа мәліметтер, пайда болды. Содан кейін мен әскери тұтқындардың жерленген жерінде ескерткіш орнатылғанын білдім, онда жақында менің атамның аты-жөні пайда болды.
2019 жылдың тамызында мен ағам екеуміз Венгрияда болдық, онда біз ағам екеуміз Николай ескерткішінің жанында Қарағанды топырағын қалдырдық. Содан кейін-Германия, Хюттенродте, оның құрметіне менің ағамның аты қойылған Александр Демьянович Самохин туралы ақпарат жазылған тақтайшаны қалдырдық.
.Александр Демьянович Самохин
1909 – 1944.07.29
Лейтенант, байланысшы, взвод командирі .
Германияда қайтыс болды
Қорытындылай келе: ата – бабаларға деген көзқарас-бұл өзіне, туыстарына, жақын жерде тұратын адамдарға, сайып келгенде, өз тарихына, Отаны мен мемлекетіне деген көзқарас. Жадсыз болашақ жоқ. Егер біз ата-бабаларымыздың тағдырынан бір нәрсені білмесек те, үміт пен сену керек, өз Тарихымыздың бастауын іздеу керек, әсіресе бұл біздің өміріміз бен бостандығымыз үшін өмір сүргендерге қатысты.
Соғыс батырлары, біз сіздерге иіліп тағзым етеміз, және Мәңгілік есте сақтаймыз !
Батырлардың немересі және жиені Самохин Андрей Юрьевич
Дереккөздер:” Халық жады ” https://pamyat-naroda.r
Венгриядағы кеңестік әскери жерлеу: Мұрағат …http://szovjet-katona.ucoz.hu/
