Жетінші сәуір Қазақстан Республикасында 1995 жылы Тәжік-ауған шекарасында әскери борышын өтеу кезінде қаза тапқан 17 әскери қызметкерді еске алу және ерлік күні болып табылады.
1992 жылғы 15 мамырдағы “Ұжымдық қауіпсіздік туралы” мемлекетаралық шарттарға және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің 1992 жылғы 23 желтоқсандағы Қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасының жиынтық батальоны құрамындағы Ішкі әскерлердің жиынтық ротасын Калай-Хумб қаласы ауданындағы Тәжік-Ауған учаскесінде ТМД-ның сыртқы шекараларын күшейтуге жіберу туралы шешім қабылданды. Тәжік-ауған шекарасы арқылы ішкі әскерлердің жүздеген жауынгерлері өтті, олар жиынтық батальон құрамында Тәжік-ауған шекарасындағы учаскені күзетуде 20 рет жауынгерлік тапсырмаларды орындады.
“1995 жылғы 7 сәуірде Шымкент Ішкі әскерлер полкінің құрама ротасына жүктерді алып жүру кезінде заңсыз қарулы бандалық құрамалар тарапынан шабуыл жасалды, оның барысында құрама ротаның жауынгерлері батылдық пен ержүректілік танытты, қарсыластың жоғары күштерімен тең емес шайқасты қабылдады және оларға батыл тойтарыс берді”, – делінген бейсенбі күні таратылған баспасөз хабарламасында.
Бұл ұрыста 17 қазақстандық әскери қызметкерлер қаза тапты, 33-і жарақат алды.
Хабарламада айтылғандай, тәжік-ауған шекарасын қорғау міндетін атқарған жүзге жуық қазақстандық әскери қызметкер Қазақстан мен Ресейдің мемлекеттік наградаларына ие болды.
Қаза тапқан әскери қызметкерлердің есімдері Қазақстанның түрлі облыстарындағы көшелер, мектептер, серуентоғайлар мен саябақтарға берілді.
Дереккөз: https://online.zakon.kz/
Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін, 90-жылдардың басында тәжік-ауған шекарасында нағыз ұрыс басталды. Ауғанстан басшылығы шекаралас аудандардағы жағдайды бақылай алмайтынын мойындады. Оңтүстік шекараларды қорғау үшін ТМД мемлекеттерінің басшылары оларды бірлесіп күзету туралы шешім қабылдады, өйткені сол жағынан есірткі мен қару-жарақ ағыны кедергісіз дерлік өтті.
Жеке жиынтық қазақстандық батальон Таулы Бадахшанда болды және Тәжікстандағы азаматтық соғыс басталғаннан кейінгі дағдарыс кезеңінде тәжік-ауған шекарасын қорғау жөніндегі жауынгерлік міндетті орындады. Қазақстандық батальонмен бірге аралас учаскелерде осындай міндеттерді ресейлік, өзбек және қырғыз бөлімшелері орындады” дейді, Ардагерлер одағы Республикалық қоғамдық бірлестігінің (тәжік-ауған шекарасындағы ұрыс қимылдарына және жергілікті қақтығыстарға қатысушылар) Қарағанды филиалының төрағасы Талғат Испаев.
Бастапқыда 1992 жылдың күзінде Тәжікстанға Қапшағай қаласында орналасқан 35-ші жеке гвардиялық әуе-десанттық бригадасынан 300 жауынгер мөлшерінде техникасыз бір жеке әуе-десанттық батальон жіберілді. Ал 1993 жылдың көктемінде үш әскери ведомстводан – Қорғаныс министрлігінен, Ішкі әскерлерден және ҰҚК Шекара қызметінен бес ротадан тұратын жеке құрама атқыштар батальоны құрылды. Тәжікстандағы қазақстандық әскери қызметкерлердің жауынгерлік міндеті алдымен Хорог қаласында, содан кейін Калаи-Хумб елді мекенінде ресейлік шекара отрядтарының блокпосттары мен заставаларын күшейту болды. Сол жерде қазақстандықтар бір жекпе-жектің қорытындысы бойынша өз тарихындағы алғашқы және әзірше ең ауыр шығындарға ұшырады. Бұл 1995 жылы 7 сәуірде Памирдегі Пшихавр шатқалында болды. Ішкі әскерлердің құрама тобы шеру кезінде торуылға түсіп, жаумен тең емес шайқасты қабылдады. Содан кейін 17 адам қайтыс болды, тағы 33 сарбаз жарақат алды.
1992-2001 жылдар аралығында тәжік-ауған учаскесіндегі ТМД-ның сыртқы шекараларын күзетуге жауынгерлік іс-қимылдарға жеке құрама атқыштар батальонының 9 мыңға жуық әскери қызметкері қатысты. Шекараны бұзушылардың Қарулы топтарымен қақтығыс барысында, заставаларға жасалған бандиттік шабуылдардың, террористік актілер мен диверсиялардың нәтижесінде 43 қазақстандық сарбаз қаза тапты, 100-ден астам адам түрлі дәрежедегі жарақат алды, көбісі жарақат алды, өртеніп кетті, немесе жарақаттанды. Сонымен қатар, бүгінгі таңда оннан астам ардагер денсаулығынан айырылып, мүгедек болып отыр.
2019 жылы ішкі істер министрі мен ҚР Ұлттық ұланы Бас қолбасшысының қолдауымен сол кездегі нақты оқиғаларға негізделген көркем фильм мен “Қазбат” телесериалы түсірілді.
Ұрысқа қатысушылармен сұхбат
“Қазбат” фильмінің трейлері
