1986 жылы 26 сәуірде атом энергетикасы тарихындағы ең үлкен апат болды – Чернобыль атом электр станциясындағы төртінші энергоблок реакторы жарылды. Жарылыс реактордан көп тонналық қақпақты жұлып алып, ғимараттың корпусын тесіп өтті, атмосфераға көптеген радиоактивті заттар түсті. Өрт басталып, радиоактивті заттардың атмосфераға шығарылуы жалғасты. Кейіннен радиоактивті жауын-шашын Мордовиядан Ирландияға дейін болды. Тікелей жарылыс пен өртті жою жұмыстарынан 50-ге жуық адам қайтыс болды, бірақ мыңдаған адамдар сәулелену салдарынан қайтыс болды.
27 сәуірде Чернобыль атом электр станциясының спутниктік қаласы Припятты эвакуациялау басталды. Кейінірек 30 шақырымдық аймақтағы басқа елді мекендердің тұрғындары да эвакуацияланды.
Осылайша, атышулы иеліктен шығару аймағы – адам өміріне қауіпті радиоактивті аймақ құрылды, ол қазіргі уақытта сирек кездесетін жануарлардың өміріне арналған резерватына айналуда.
Апаттың үкіметтік деңгейде үнсіз қалуына қарамастан, оны елемеу мүмкін болмады – жарылыстан шыққан радиоактивті бұлт бірқатар Еуропа елдерін Италияға дейін жауып тастады.
Апат туралы алғашқы ақпарат Швед бұқаралық ақпарат құралдарында 29 сәуірде пайда болды. Осыдан кейін Кеңес үкіметі халықты хабардар етуге мәжбүр болды. Апаттың нақты апаттық ауқымы бірден түсінілмеді.
Ол кезде ешкім, оның ішінде кәсіпқойлар да бейбіт атомды қолданудың осындай жойқын салдарын елестете алмады. Атом энергетикасы адамдарға көмір мен мұнайға таза, қауіпсіз балама ретінде көрінді. Апаттан кейін бірнеше апта ішінде атом энергетикасына деген көзқарас өзгерді.
Атом энергетикасы үлкен наразылық қозғалысына тап болды – КСРО-да, Еуропада және бүкіл әлемде қарапайым адамдар жаңа атом электр станцияларының құрылысына және жаңартылатын энергия көздерін дамытуға қарсы тұра бастады.
Келесі 16 жылда 2000 жылдардың басына дейін Еуропа мен Америкада бірде-бір ядролық электр станциясы салынбаған, ал КСРО-да 10 атом электр станциясының құрылысы тоқтатылған. Сонымен қатар, Еуропалық Одақ Шығыс Еуропадағы 8 атом электр станциясының жабылуына демеушілік жасады және ядролық қалдықтарды сақтау және кәдеге жарату бағдарламаларына жетекшілік етуді жалғастыруда.
Чернобыль атом электр станциясының төртінші энергия блогы темірбетон саркофагымен қоршалған. Алайда, АЭС-тің соңғы энергоблогы 2000 жылы ғана Украинаның, Үлкен жетілік елдерінің және ЕО комиссиясының бірлескен күш-жігерімен тоқтатылды. 2010-2016 жылдары Еуропалық қайта құру және даму банкі біріншісінің тозуына байланысты жаңа болат саркофагтың құрылысын қаржыландырды.
Еуропаның ортасындағы иеліктен шығару аймағы қазіргі ғылым мен саясаттың міндеті экологияға жауапкершілікпен қарау және қауіпсіздік мәселелеріне көбірек көңіл бөлу болуы керек екенін үнемі еске салады.
