Осы жылдың 13 қаңтарынан бастап “Bolashaq” – 2025 академиясының дәстүрлі оқыту семинарлары басталды.
Семинардың бірінші спикері құқықтық және қаржы пәндері кафедрасының меңгерушісі А.Қабжанов “ЖОО-дағы интернет алаяқтығының алдын алу”тақырыбында сөз сөйледі.
Жоғары оқу орындарында интернет-алаяқтықтың алдын алу – бұл студенттер мен оқытушылардың хабардарлығын арттыруға, сондай-ақ тиімді техникалық және ұйымдастырушылық шараларды енгізуге бағытталған кешенді тәсілді талап ететін маңызды міндет.
Жоғары оқу орындары білім беру мекемелері ретінде интернеттегі ең осал сегменттердің бірі болып табылады, өйткені мұнда алаяқтар үшін мүмкіндіктер туғызатын онлайн-ресурстар мен сервистердің кең спектрі белсенді пайдаланылады.
Интернет желілері ақпарат алмасудың ең үлкен құралы бола отырып, сонымен бірге ақпараттық технологияларды қолданумен байланысты қылмыстардың қарқынды өсуін тудырады.
ЖОО-да интернет-алаяқтықтың алдын алу мәселелері.
- Студенттер мен оқытушылар арасында цифрлық сауаттылықтың төмен деңгейі
- Қауіпсіздікті оқыту бойынша жүйелі және кешенді жұмыстың болмауы
- Техникалық қорғау құралдарының болмауы
- Оқу және қаржы процестеріндегі алаяқтық
- Заңды жауапкершіліктегі қиындықтар
- Психологиялық аспектілері
- Профилактикалық іс-шараларды іске асыру үшін ресурстардың жетіспеушілігі
- Халықаралық және колледжаралық тәуекелдер
Қазақстандағы интернет-алаяқтық және дербес деректерді қорғау.
Қазақстандағы интернет – алаяқтық және дербес деректерді қорғау, әсіресе цифрлық технологиялар мен онлайн-сервистерді пайдаланудың өсуі жағдайында өзекті мәселе болып табылады. Интернеттің дамуымен деректердің бұзылуына, фишингке, сондай-ақ қаржылық қылмыстар жасау мақсатында жеке ақпаратты ұрлауға бағытталған алаяқтыққа байланысты қауіптер саны да артып келеді.
Қазақстандағы дербес деректерді қорғау мәселелері.
Заңнаманың дамуына қарамастан, дербес деректерді қорғау саласында бірқатар проблемалар бар:
Азаматтар деңгейінде деректерді қамтамасыз етілмеген қорғау: Қазақстанның көптеген азаматтары өздерінің дербес деректерін қалай қорғау керектігін білмейді. Мысалы, парольдердің қауіпсіздігіне жеткілікті көңіл бөлінбейді, сонымен қатар барлық қызметтер үшін пароль жасаудың бірдей тәсілі қолданылады.
Мемлекеттік органдар мен жеке компаниялар арасында нақты үйлестірудің болмауы: жеке деректерді жинайтын көптеген компаниялар (мысалы, банктер немесе интернет-дүкендер) деректерді қорғаудың заманауи технологияларын әрдайым қолдана бермейді және пайдаланушыларға оларды қорғау шаралары туралы әрдайым хабарлай бермейді.
Мемлекеттік құрылымдардағы киберқауіпсіздік мәселелері: кейбір мемлекеттік құрылымдар әлі күнге дейін кибершабуылдар мен деректердің бұзылуына жол ашатын ескірген ақпаратты қорғау жүйелерін пайдаланады.
Деректердің таралып кетуіне мониторинг жүргізу және алдын алу бойынша белсенді шаралардың болмауы: Қазақстанда деректердің таралып кетуіне жедел ден қою және шабуылдардың алдын алу жүйесі әлі жеткілікті дамымаған. Кейбір жағдайларда мұндай оқиғалар байқалмай қалады.
Интернет-алаяқтықтан және дербес деректерді қорғаудан қорғау шаралары.
Қазақстанда интернет-алаяқтықпен күресу және дербес деректерді қорғау үшін келесі қадамдар жасалуда:
Халықтың хабардарлығын арттыру:
Техникалық қауіпсіздік шаралары:
Қауіптерді тіркеу және бақылау:
Заңнаманы жетілдіру:
Халықаралық ұйымдармен серіктестік:
Азаматтарға арналған ұсыныстар.
Өзінің дербес деректерін қорғау және интернеттегі алаяқтықтың алдын алу үшін Қазақстан азаматтарына:
Күшті құпия сөздерді қолданыңыз және барлық онлайн ресурстарда көп факторлы аутентификацияны қосыңыз.
Мессенджерлердегі электрондық хаттарға немесе хабарламаларға жауап ретінде телефон арқылы жеке деректерді, құпия сөздерді немесе кодтарды хабарламаңыз.
Дереккөздердің түпнұсқалығын тексеріңіз: хаттар немесе хабарламалар сілтемелеріне өтпес бұрын әрқашан олардың қауіпсіздігі мен сенімхатына көз жеткізіңіз.
Қауіпсіз байланыс арналарын пайдаланыңыз: құпия ақпаратты енгізген кезде Веб-сайттың HTTPS қосылымын пайдаланатынына көз жеткізіңіз.
Интернеттегі сауда-саттыққа және алаяқтық болуы мүмкін несиелер мен несиелер туралы ұсыныстарға мұқият болыңыз.
Жоғары оқу орындарында интернет-алаяқтықтың алдын алу.
- Білім беру іс-шаралары және хабардарлықты арттыру
- Техникалық қауіпсіздік шараларын енгізу
- Құқық қорғау органдарымен ынтымақтастық
- Ішкі есеп беру жүйесін құру
- Қаржылық алаяқтықтың алдын алу.
- Ішкі қауіпсіздік саясатын әзірлеу
Жоғары оқу орындарындағы интернет-алаяқтықтың алдын алу мәселелері білім беру бағдарламаларын жақсартуды, цифрлық сауаттылық деңгейін арттыруды, техникалық қауіпсіздікті күшейтуді, сондай-ақ құқық қорғау органдарымен ынтымақтастықты қамтитын кешенді тәсілді талап етеді. Университеттердің студенттер мен оқытушыларды тәуекелдер туралы хабардар етіп қана қоймай, сонымен қатар заманауи қорғаныс технологияларын енгізуі, сондай-ақ қауіп-қатерге қарсы әрекет етудің тиімді тетіктерін құруы маңызды.
Жоғары оқу орындарында интернет-алаяқтықтың алдын алу білім беру бастамаларын да, технологиялық шешімдерді енгізуді де қамтитын кешенді тәсілді талап етеді. Студенттер мен оқытушыларды оқыту ғана емес, сонымен қатар қауіптен техникалық қорғауды қамтамасыз ету маңызды. Білім беру және техникалық шаралардың дұрыс үйлесуі тәуекелдерді айтарлықтай төмендетуге және цифрлық кеңістікте ЖОО қауіпсіздігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
